5. Het bestuur van Friesland

Het bestuur van de provincie Friesland

Veel mensen vinden het bestuur van de provincie maar ingewikkeld. Bij verkiezingen voor de provinciale staten blijft de helft thuis, terwijl bij de verkiezingen voor de gemeenteraad veel meer mensen gaan stemmen. Bij het bestuur van de provincie worden woorden als gedeputeerden, statenleden en commissaris van de koningin gebruikt. Wanneer je die woorden vergelijkt met het bestuur van een vereniging dan zit het bestuur van de provincie net zo eenvoudig in elkaar als het bestuur van Broeksterboys. Kijk maar even naar het schema dat je hieronder ziet. 

Bij de Friese Elfstedenvereniging hebben alle leden bij een belangrijk besluit stemrecht. Ook in het oude Griekenland, waar de democratie is uitgevonden, werd er door duizenden tegelijk vergaderd. Bij de provincie Friesland werkt dat niet. Er is geen zaal waar alle Friezen van 18 jaar en ouder inpassen en bovendien vergadert het heel moeilijk met een paar honderdduizend tegelijk. Misschien dat in de toekomst zoiets wel via internet kan. Maar nu werken we nog met leden van de Provinciale Staten die door de burgers om de vier jaar worden gekozen.  Deze mannen en vrouwen vertegenwoordigen ons en daarom worden ze volksvertegenwoordigers genoemd. Het zijn er 55 en zij beslissen voor ons.

Op deze afbeelding heb ik de statenleden met een kleurtje weergegeven. De 16 groene poppetjes stellen de 16 leden van het CDA voor. De 15 rode poppetjes de PvdA. De 6 oranje de VVD en de 7 blauwe de FNP.  De leden van de provinciale staten kiezen de Gedeputeerde Staten. Die worden ook wel GS of de gedeputeerden genoemd. Zij vormen samen met de commissaris van de koningin het dagelijks bestuur van de provincie Friesland. De commissaris (dus de voorzitter van Friesland) is niet gekozen maar benoemd door de kroon (de koningin).

Taken van de provinciale staten

Eén van de taken van de Provinciale Staten is het beslissen over het aanleggen en het onderhouden van wegen en kanalen. Een voorbeeld daarvan is de Centrale As. De nieuwe weg van Dokkum naar Drachten gaat niet alleen dwars door Dantumadeel maar door nog een aantal gemeenten. Daarom wordt het een provinciale weg. De ambtenaren van de provincie werken zo'n plan uit maar uiteindelijk moeten de leden van de  Provinciale Staten beslissen of het plan door gaat en hoe het wordt uitgevoerd. 

Verder spelen er bij de provincie, net als bij een gemeente, heel veel zaken waar een beslissing in genomen moet worden. Wat doen we met het milieu? Moeten er vuilverbrandingsovens komen? Waar komen er recreatie terreinen? Komt er een zweeftrein of een hoge snelheidstrein naar de randstad? Wie krijgen er subsidie? Hoe bevorderen we de Friese taal? Enzovoort, enzovoort. 

Op de website www.fryslan.nl vind je alle statenleden en na enig zoeken kom je er wel achter waar ze mee bezig zijn. 

Naast al deze werkzaamheden hebben de statenleden de taak om de leden voor de eerste kamer te kiezen.

Taken van Gedeputeerde Staten (GS)

De statenleden vertegenwoordigen de Friese burgers en de Gedeputeerde Staten vormen het bestuur van Friesland. Het bestuur heeft als taak om de wil van de burgers uit te voeren. De besluiten die de Provinciale Staten genomen hebben, moeten door de gedeputeerden (GS) worden uitgevoerd. Natuurlijk hebben ze daarbij de hulp van heel veel ambtenaren, maar de gedeputeerden zijn verantwoordelijk. Ze kunnen, net als de wethouders bij de gemeente, afgezet worden door de leden van de Provinciale Staten. Behalve dat de gedeputeerden de plannen moeten uitvoeren, zijn ze ook steeds bezig met de voorbereiding van nieuwe plannen. Het plan de Centrale As wordt dus in opdracht van GS door ambtenaren gemaakt. Daarna gaat het naar de Provinciale Staten. Die kunnen het plan goedkeuren, wijzigen of afkeuren. Als het goedgekeurd is, wordt het vervolgens door Gedeputeerde Staten uitgevoerd.  

A.M.Andriesen PvdA	T.Baas VVD	A.J.Mulder PvdA	J. Ploeg CDA	Piet Bijma CDA

De commissaris van de koningin	E.H.T.M. Nijpels
Ed Nijpels is de commissaris van de koningin in Friesland. Hij is voorzitter van de Provinciale Staten en van Gedeputeerde Staten. Je kunt hem zien als de voorzitter van Friesland. Hij bezoekt geregeld elke gemeente, kent alle burgemeesters en adviseert de ministerraad als er een nieuwe burgemeester door de kroon benoemd moet worden. Hij knokt in Den Haag en bij de andere provincies zo veel mogelijk voor de belangen van Friesland.

Wil je meer weten over het bestuur van onze provincie en waar ze zoal mee bezig zijn, kijk dan op www.fryslan.nl.  Wanneer je op onderstaande link drukt, kun je zien hoe het provinciehuis in Leeuwarden eruit ziet.  Bekijk het provinciehuis:

1.) Ga naar www.fryslan.nl en schrijf drie dingen op waar de leden van de provinciale staten binnenkort een besluit over moeten nemen.

2). Klik op de volgende link: inspraak . Stel dat jij een goed plan voor Friesland hebt, wat zou je dan kunnen doen? 

3.) Lees de stukjes over de megaturbines (grote windmolens). Noem twee voordelen en twee nadelen van zulke grote molens. 

4.) Wat kost het onderzoek naar het effect van grote molens en welke partijen waren tegen zo'n  studie?

5). Ga naar www.fryslan.nl en klik op bestuur en dan op statenjacht. Hoe heet het Statenjacht en waarvoor wordt het gebruikt?

6). Ga naar www.fryslan.nl en klik op bestuur en dan op geschiedenis. Daar staat het volgende:

periode tot 1814 Met militaire middelen maakten hertog Albrecht van Saksen en zijn zonen in 1498 een einde aan de Friese Vrijheid. De provincies streefden in de 16e eeuw naar hun eigen zelfstandigheid. Op 23 januari 1579 ondertekenden Gelderland (in die tijd Gelre genaamd), Holland, Zeeland, Utrecht en de Ommelanden (van de provincie Groningen, behalve de stad Groningen, die was Spaansgezind) de Unie van Utrecht. Enkele maanden later zou ook Friesland zich bij de Unie aansluiten. In 1581 zweerden de opstandige provincies of gewesten Filips II af als landsheer.   Met de invoering van de (eerste) grondwet in 1798 werd de Bataafse Republiek een eenheidsstaat. De provincies verloren hun zelfstandigheid en werden louter administratieve lichamen onder strikte toezicht van het centrale gezag. Naarmate de Franse invloed groter werd, mocht zelfs het woord provincie niet meer gebruikt worden. Ze heetten toen "departementen" (in 1810 inlijving bij Frankrijk).

Lees het stukje hierboven en maak het volgende schema af:

jaartal	wie	gebeurtenis
1498	Albrecht van Saksen	maakt een eind aan de ..................................
1581	Friesland en de andere opstandige gewesten	erkennen ......................... niet meer als hun vorst
1581 tot 1795	Friesland	een zelfstandig land binnen de Republiek der zeven verenigde Nederlanden
1798	Fransen	maken van de Bataafse Republiek (Nederland) een .....................................
1798 - heden	Friesland	een provincie van Nederland

7). Test je kennis van de provincie door de toets te maken. Klik op: toets provincie. Noteer je score (..........% goed).