3.6 Anthony Fokker

Anthony Fokker 'De vliegende Hollander' 1890 - 1939.

Presentatrice: Welkom bij Netwerk. Vanavond bij Netwerk een reportage over Anthony Fokker. Wat was Tony Fokker voor een schooljongen en verdient hij de titel 'De Vliegende Hollander' ?  Kijk en luister naar een reportage van klas 2F.

Verslaggever: We staan hier bij de middelbare school in Haarlem waar Anthony Fokker op gezeten heeft. We hebben een gesprek met de huidige directrice mevrouw Van der Meulen en wij zijn heel benieuwd of zij ons nog iets kan vertellen over hun meest beroemde scholier, Anthony Fokker. Beste mevrouw Van der Meulen,  kunt u voor het programma Netwerk iets vertellen over Anthony Fokker die hier op uw school gezeten heeft. Wat was dat voor een schooljongen?

Directrice: Ja wat was dat voor een jongen. Wij zijn er natuurlijk apetrots trots op dat Anthony Fokker hier op school gezeten heeft. Over zijn studieresultaten zijn we echter heel wat minder trots. Tony, zoals z'n vrienden hem noemden, had een broertje dood aan leren. Het regende altijd klachten over hem. Wacht ik heb in het schoolarchief even wat gegevens voor jullie opgezocht. Volgens het schoolarchief is Anthony Herman Gerald Fokker op 6 April 1890 in Nederlands-Indië geboren. Zijn vader had daar goed verdiend en ze gingen terug naar Nederland zodat Anthony een goede schoolopleiding zou kunnen krijgen. Maar hij bakte er niet veel van. Alleen in het vak handenarbeid was hij goed. Toen hij in de vierde klas zat, hebben wij hem zelfs moeten laten laten zitten. 

Verslaggever: Hoe ging het daarna met Fokker. Heeft hij na jullie school nog de universiteit in Delft gedaan, zoals zijn vader zo graag wilde?

Directrice: Oh nee. Zo ver is het niet gekomen. Hij heeft die vierde klas, die hij voor de tweede keer moest doen, niet eens afgemaakt. Daarover heb ik nog een aardig verhaaltje gehoord van de vroegere directeur van deze school. Op een dag komt Anthony Fokker in de kamer van de directeur. De directeur vraagt wat de jongeheer Fokker wenst? Ik wil graag twee weken vakantie meneer. Dan kan ik even flink doorwerken aan mijn uitvinding. Hier op school leer ik toch niets. Toen de directeur verbaasd naar het verzoek van Anthony luisterde, knikte hij heel even. Fokker legde dat knikken uit alsof hij toestemming had gekregen. Hij bleef een maand lang weg en daarna hoefde hij niet meer bij ons op school te komen.

Verslaggever: Weet u ook met welke uitvinding Fokker toen bezig was? Heeft hij dat ook verteld?

Directrice: Nee, dat hij hield hij geheim. Later zijn we daar achter gekomen. Kijk ik heb in het archief nog een foto gevonden. Op deze foto staan Tony Fokker en z'n vriendje Frits Cremer. Frits zijn vader had een auto. In die jaren had bijna niemand een auto en de wegen waren toen veel slechter dan tegenwoordig. Je kreeg dus geregeld een lekke band. Daar had Fokker toen iets op uitgevonden. Samen met Frits ontwierp hij een massieve band die niet lek kon. Daarvoor zijn ze een maand weg van school gebleven. Maar helaas, toen ze patent op hun uitvinding aanvroegen waren ze hevig teleurgesteld, want wat bleek het geval? In Frankrijk had iemand anders al een antilekband uitgevonden. 

Verslaggever: Kunt u ons ook vertellen hoe het daarna met Anthony zijn schoolloopbaan gegaan is? Heeft hij ergens de middelbare school nog afgemaakt? 

Directrice: Anthony heeft de middelbare school nooit afgemaakt. De enige diploma's die hij in zijn leven heeft gehaald, zijn een rijbewijs en een vliegbrevet. Het was beslist geen domme jongen, maar soms heb je van die leerlingen, die passen niet op een school. De school kan niets met de leerling en de leerling kan niets met de school. Later heeft Fokker over onze school gezegd, dat hij de lagere en de middelbare school maar verloren tijd had gevonden . 

Verslaggever: Hoe is het daarna met hem gegaan?

Directrice: Hoe is het daarna verder met hem gegaan? Ik weet alleen dat hij na onze school naar Duitsland vertrokken is. Zijn vader vond dat hij maar iets met auto's moest gaan doen, maar daar weet ik het juiste niet van. Als ik jullie was, dan zou ik maar eens naar het Aviodrome in Lelystad gaan. Daar hebben ze volgens mij het hele Fokker archief gekregen. Daar kunnen ze jullie vast en zeker wel meer vertellen over onze beroemde 'Vliegende Hollander' Anthony Fokker.

Verslaggever. Mevrouw Van der Meulen bedankt voor uw tijd en dan gaan we nu naar Lelystad. Over naar mijn collega in het Aviodrome.

Verslaggever 2: We zijn hier in het museum Aviodrome in Lelystad. Ik spreek hier met de voorlichter de heer Dijkstra. Meneer Dijkstra, welkom in de uitzending van Netwerk. Wij doen een onderzoek naar de scholier Anthony Fokker en we willen weten of we hem de 'Vliegende Hollander' mogen noemen. Kunt u ons vertellen wat Fokker van 1910 tot 1919 in Duitsland gedaan heeft. 

Voorlichter: Anthony Fokker ging in Duitsland naar een autorijschool. Hij had zijn ouders niet verteld dat de school ook iets deed aan vliegtuigbouw en vliegen. Vliegen interesseerde Fokker enorm. Als kind had hij al modelvliegtuigjes gemaakt en natuurlijk kende hij de verhalen van de gebroeders Wright. Fokker wilde hetzelfde doen als dat wat de gebroeders Wright deden. Vliegtuigen bouwen en zelf besturen. 

Verslaggever: Hoe ging dat? Hoe heeft hij het vliegen geleerd? Heeft hij daar op die school vliegles gekregen? 

Voorlichter: In 1911 bouwde Fokker met een vriend een vliegtuig dat Fokker de spin noemde. Het was een vliegtuig met allemaal draden, vandaar de naam de spin. Met dat vliegtuig leerde Fokker zich zelf het vliegen. Hij schreef daar hele enthousiaste brieven over aan zijn vader in Haarlem. 

Verslaggever: Wat vond zijn vader er van dat Fokker piloot geworden was en een vliegtuig gebouwd had? 

Voorlichter: Z'n vader raakte onder de indruk van de enthousiaste verhalen en hij steunde zijn zoon volledig. Hij vroeg of Tony op 31 augustus, dan was namelijk Koninginnedag, ook een vluchtje boven Haarlem zou kunnen maken met zijn Spin.

Verslaggever: Was dat de eerste gemotoriseerde vlucht boven Nederland?

Voorlichter: Nee, al eerder had een vliegtuig in Nederland gevlogen, maar de vlucht van Fokker in zijn Spin rond de St. Bavo in Haarlem, maakte wel een hele grote indruk. Drie dagen lang vloog hij daar rond en hij nam ook zo nu en dan een passagier mee. 

Verslaggever: Bleef Fokker toen in Nederland?

Voorlichter: Nee, daarna vertrok Fokker naar een vliegveld bij Berlijn. Dat was toen het centrum van de luchtvaart in Duitsland. Daar  bouwde hij zijn eigen vliegtuigen en ging hij vliegen. En toen brak de eerste wereldoorlog uit. Tijdens die oorlog steeg de vraag naar gevechtsvliegtuigen enorm. Fokker bouwde ze achterelkaar. Hij heeft in die oorlogsjaren wel drieduizend vliegtuigen gemaakt. 

Vragensteller: Waarom was er zo'n grote vraag naar Fokkertoestellen. Konden de Duitsers zelf geen goede vliegtuigen bouwen?

Voorlichter: Zeker wel, maar Fokker had in de oorlog een belangrijke uitvinding gedaan. De vliegers schoten vanuit hun vliegtuigen met mitrailleurs op elkaar. Fokker had uitgevonden dat zijn mitrailleurs door de propeller heen konden schieten. Dat was de synchronisatie-uitvinding. De kogel vloog uit de mitrailleur als de propeller er net langs gedraaid was. Dit was een enorme verbetering. De vliegtuigen konden nu recht vooruit schieten en daar was erg veel vraag naar. De beroemde Manfred von Richthofen, die soms zijn toestel rood verfde en daarom der Rote Baron genoemd werd, vloog ook geregeld met een Fokker toestel. De Rote Baron heeft tijdens die oorlog 80 andere vliegtuigen neergehaald voor dat hij zelf naar beneden geschoten werd.

Vragensteller: Toch verloor Duitsland die eerste wereldoorlog en alle Duitse vliegtuigen werden in beslag genomen. Hoe ging het toen met de Fokkerfabriek in Duitsland? Raakte Fokker ook alles kwijt?

Voorlichter: Fokker was de geallieerden net te snel af. Hij had zoveel mogelijk fabrieksmachines, vliegtuigmotoren en vliegtuigonderdelen op verschillende plaatsen in Duitsland verstopt. Om geen argwaan te wekken had hij een paar vliegtuigen in zijn fabriek laten staan. Vervolgens heeft hij alles op de trein gezet en verhuisde hij naar Nederland. In zes weken tijd gingen zes treinen met 350 wagons aan materiaal bij Oldenzaal de grens over richting Amsterdam. Hier werd de Fokkerfabriek voortgezet. Kijk hier zie je een paar van Fokker z'n beroemde modellen uit de periode tussen de wereldoorlogen.

 

Verslaggever: Hoe ging het verder met Fokker en zijn vliegtuigfabriek: 

Voorlichter: Na de oorlog verschijnen er in veel landen Fokker fabrieken. Daar worden in licentie vliegtuigen voor Fokker gebouwd. Hier zie je een foto van de Fokkerfabriek in Nederland in 1936.

Vervolgens gaat Fokker naar Amerika en ook daar sticht hij een Fokkerfabriek. Dat wordt niet zo'n succes en in 1931  vertrekt hij bij die fabriek. Ondertussen is hij wel Amerikaan geworden. In 1939 wordt hij in New York aan zijn neus geopereerd. Het is maar een kleine ingreep, maar er ontstaan na de operatie ernstige complicaties waaraan Fokker sterft. Hij is dan nog maar 49 jaar.

Verslaggever: Mogen we Fokker de 'Vliegende Hollander' noemen? 

Voorlichter: Fokker behoorde tot de grootste vliegtuigbouwers van de wereld. Helaas ging de  fabriek in 1997 failliet. De Fokkerfabriek was op dat moment de oudste vliegtuigfabriek ter wereld. Tegenwoordig vliegen er nog honderden Fokkervliegtuigen rond. De Fokker 70 en de Fokker 100 zijn nog steeds zeer modern en geliefd omdat ze 30% zuiniger vliegen dan soortgelijke vliegtuigen. Als er iemand is die recht heeft op de titel 'De Vliegende Hollander' dan is het zeker Anthony Fokker.

Verslaggever: Meneer Dijkstra, bedankt voor dit interview en dan gaan we nu weer terug naar de studio in Hilversum.

Presentatrice: En daarmee zijn we aan het einde gekomen van deze aflevering van Netwerk. Morgen zijn we er weer met een reportage over de kansen van een nieuwe Fokkerfabriek op het vliegveld van Twente. Graag tot morgen.

Dirk Corporaal 26-05-06